De impact van de betrokken chirurg

Afgelopen week tijdens het laatste college van deze periode begon de lecturer over Shared Decision Making. In de zorg kennen we deze term al enkele jaren, met als doel om patiënten/cliënten en diens omgeving te betrekken bij het behandelplan. Als we daadwerkelijk ingaan op de definitie gaat deze zelfs nog verder dan het betrekken, letterlijk betekent dit 'samen beslissen'. Jij als patiënt of betrokken naasten gaat samen met de arts bepalen wat het beste past bij jouw behandelplan. De gedachtegoed achter deze werkwijze vind ik mooi en het brengt mooie kansen met zich mee voor bepaalde patiënten en artsen. Aan de andere kant vraag ik me af; lopen we zo geen risico op het overvragen van patiënten? Een van de belangrijkste kenmerken van Shared Decision Making (SDM) is dat er sprake is van tweerichtingsverkeer, tussen de behandelaar en diens patiënt, als het gaat over het uitwisselen van informatie om te komen tot een geïnformeerd besluitvormingsproces. Maar om een gelijkwaardig uitwisseling te realiseren dienen beide partijen dan niet te beschikken over een basis aan 'gelijkwaardige' informatie? En durft de patiënt zich wel uit te spreken naar de behandelaar? Laat ik mezelf eens confronteren met een vraag aan mezelf; Kan ik voldoen aan dit kenmerk van SDM? Ai, heel eerlijk denk ik dat ik niet kan voldoen aan dit kenmerk. Ik denk dat ik een gemakkelijke gesprekspartner kan zijn naar behandelaren gezien ik inmiddels heb leren spreken in een 'andere' taal. Ook denk ik dat ik niet het beste ben in het maken van verstandige beslissingen -- hmm... dit leest erg dubieus... -- Ik bedoel medisch verstandige beslissingen, zelfs niet als ik alle informatie krijg in de wereld. Dan heb ik toch écht mijn partner nodig (die liever niet besluit voor mij) óf een arts die stevig in zijn schoenen staat en mij een beetje kan inschatten. Een arts met mensenkennis, geloof me, deze artsen bestaan! Daarnaast bedenk ik mij altijd vooraf wat ik ga zeggen en als het dan zover is zeg ik niets?!! Enerzijds doordat ik een bepaald spanningsveld voel als het gaat om machtsverhoudingen én anderzijds omdat mijn brein, zodra het op behandelbesluiten aankomt, direct aan de slag gaat om alles te analyseren, van alles passeert dan de revue. Denk ik dat andere patiënten hieraan kunnen voldoen? Misschien in bepaalde omstandigheden, maar zeker niet in alle omstandigheden. Maar een voorwaarde om dit kenmerk te laten slagen ligt niet enkel bij de patiënt, daar hebben we ook een behandelaar voor nodig. En ook hier durf ik te zeggen dat deze communicatie-strategie niet bij iedere arts past. Van alle artsen die ik tot nu toe heb mogen leren kennen ken ik er nu twee die mij daadwerkelijk wetenschappelijk informatie sturen en/of filmpjes laten zien van een operatie (zodat ik achteraf mijn eigen darm kan zien). Maar ik ken genoeg artsen die mijn manier van communicatie 'ingewikkeld' vinden (zo zeggen ze dat dan netjes, haha), doordat ik eerder 'nee' zeg dan 'ja'. Één blog zoals deze is niet voldoende om een antwoord te kunnen geven op de vraag of Shared Decision Making nu een fantastische ontwikkeling of een utopie is. Uit de praktijk blijkt dat Shared Decision Making succesvol kan zijn, maar het kent grote risico's op overvraging. Als ik naar mezelf kijk zie ik deze risico's op overvraging voornamelijk ontstaan bij complexe beslissingen. De tijd is vaak kort en mijn brein wil in de korte tijd zoveel mogelijk informatie verwerken en kennis vergaren. Mijn partner wil niet 'the bad guy' zijn bij keuzes, want ook hij begrijpt de impact van keuzes die niet altijd prettig zijn. En dan heb je ook nog de artsen die ook gewoon mensen zijn van vlees en bloed, met de beste intenties. Artsen die het bewustzijn hebben dat zij bepaalde kennis nu eenmaal bezitten, maar tegen eigen beter weten in toch met de patiënt samen besluiten om het anders te doen. Ook al bemoei ik mij graag met van alles en niets, soms weet een ander het echt beter dan ik en kan ik het gewoon niet zelf.

Steeds vaker zie en hoor ik het voorbij komen, patiënten die geweigerd óf van het kastje naar de muur gestuurd worden, vanwege de complexiteit van de aandoening(en). Dit beperkt zich niet tot zorg in ziekenhuizen, maar vindt ook plaats binnen de GGZ, huisartsenzorg etc. Deze situaties gaan ten koste van hele gezinnen, maar ook ten koste van de zorg/hulpverleners. Toevallig keek ik laatst naar een aflevering van Pointer waarin de casus van Nina werd besproken. Hierin werd gesproken over het hokjes denken in de psychiatrie, waarbij cliënten welke té complex zijn afwijzing ná afwijzing ontvangen. In hun zoektocht naar hulp krijgen zij geen hulp én worden in plaats daarvan van het kastje naar de muur gestuurd. Deze en vergelijkbare situaties zetten mij aan het denken. Wat is de invloed van het gekaderde zorgsysteem in Nederland? Waarom erkennen we allen dat we te maken hebben met een 'zorg-gap', maar luisteren we niet naar de specialistische experts? Hebben we geen visie op cliënten en patiënten die buiten de gebaande paden vallen? Opvallend genoeg houden de meeste patiënten en cliënten die dit overkomt hun mond. Als ik naar mijzelf kijk is dat vanuit de angst om in de toekomst veroordeelt te worden door artsen als 'de lastige patiënt'. Reëel gezien heb je de specialisten nodig om samen met jou de kwaliteit van je leven te borgen. Tegelijkertijd ben op de een of andere manier toch een soort van afhankelijk. Aan de andere kant hebben de specialisten je ook nodig om je goed te behandelen. Maar we praten hier niet over met elkaar én als je dan een arts ontmoet die het wel doet houden we, nou ja ik dan, mijn mond. En wijs ik indirect de specialist zijn intentie af. Nou, zien we hier misschien zomaar een mooie vicieuze cirkel ontstaan? Misschien wel, welke een direct gevolg kan hebben op de behandelrelatie. Afwijzingen in de zorg levert beide partijen uiteindelijk meer leed op, dan dat we daadwerkelijk tot concrete verantwoorde zorg komen.